کلیات چاپ حلب در بسته بندی قوطی های فلزی (قسمت سوم) بابک شیرخانی

 پوشش های محافظ فلزی

انواع پوشش هایی که در سطوح داخلی و خارجی ورق فولاد کم کربن استفاده می شوند، به منظور های مختلفی است که مهمترین آنها عبارتند از:

الف – محافظت از خوردگی در برابر مواد اسیدی، قلیایی و سایر ترکیبات شیمیایی

ب – بالا بردن قابلیت لاک پذیری و چاپ پذیری

پ – مقاوم تر کردن خواص مکانیکی و محافظت از عناصر آلیاژی در برابر انواع فشارها و کشش ها

پوشش های مختلف فلزی، خواص و کاربرد آنها بسیار زیاد است از این رو، تنها به پرمصرف ترین این پوششها اشاره کرده و یادآور می شوم که این پوششها بر روی سطح فولاد کم کربن بنا به خواصشان مورد استفاده قرار می گیرند.

1-5-1- پوشش فلز قلع: مهمترین خواص ان جلوگیری از خوردگی می باشد.

2-5-1- پوشش لایه روغنی: از ترکیباتی مانند دی اکتیل ساسات و استیل تری بوتیل سیترات می باشد که جدا شدن ورق ها را از هم تسهیل کرده و به چسبندگی پوشش محافظ ثانویه کمک می کند.

3-5-1- پوشش لایه غیر فعال: این لایه مانع از بوجود آمدن و گسترش اکسید قلع ورق شده و به آن قابلیت لاک پذیری[1]و چاپ پذیری می دهد. ساختار این لایه شامل پوششی از فلز کرم، اکسید کرم و اکسید کرم هیدرات بر روی سطح قلع است.

4-5-1- پوشش لایه آلیاژ آهن و قلع: این لایه مابین سطح فولاد کم کربن و قلع ایجاد می شود و در نگهدار یقلع بر روی سطح ورق فولاد کم کربن نقشمهمی ایفا می کند.

5-5-1- پوشش فلزی کرم : دارای چسبندگی بهتری بر روی ورق فولاد کم کربن نسبت به قلع است زیرا لکه های سیاه سولفید آهن کمتر از لکه های قهوه ای سولفید قلع اتفاق می افتد. برای بسته بندی مواد غذایی اسیدی توصیه نمی شود.

6-5-1- پوشش محافظ ثانویه : این پوشش بیشتر در قسمت داخل سطح ورق که برای بسته بندی محصول مورد استفاده قرار می گیرد، بیشترین کاربرد آن محافظت از پوشش های دیگر در مجاورت ترکیبات پروتئینی، املاح معدنی، اسیدهای آلی و سایر ترکیبات شیمیایی می باشد.

اکنون یادآوری می کنم انواع و اقسام این ورق ها را با مشخصه های گوناگون، ورق حلب می گویند. امروزه در بازار ایران این ورق ها را با نام هایی از قبیل ورق فولادی قلع دار، ورق فولادی کرم دار بدون قلع، ورقهای فولادی سیاه و به طور کلی همه را بنام ورق حلب می شناسند. مشخصه ی ورقهای حلب بر روی برچسبی(lable) همانند برچسب بسته های کاغذ بر روی بسته بندی ورقها چسبانده می شود.

واحد بسته های ورقهای حلب را بندیل می گویند، اندازه و ابعاد ورق، تعداد ورق در هر بندیل، نام کارخانه سازنده و کشور سازنده و خواص مکانیکی آن بر روی برچسب ان بندیل ذکر شده است.

6-1-مراحل اماده ساز یورق برای چاپ قوطی های فلزی

مراحل آماده سازی چاپ ورق حلب به دو طریق انجام می شود. هر یک از این مراحل بسته به نوع چاپ و محصولی که استفاده خواهد شد تعیین می شود. توضیحات بیشتر در تشریح هریک از این مراحل به شرح زیر است:

1-6-1 چربی زدایی : در چاپ افست حلب برخی از کارهای چاپی، نیاز به کیفیت بالایی ندارند و محصولات درون بسته بندی آنها در یک مدت زمان کوتاه مورد تجزیه قرار نمی گیرند.

این گونه چاپها( از قبیل بسته ای سوهان، برخی روغنهای صنعتی) بر روی ورق خام چاپ می شود، به عبارتی نیاز به زیر سازی و لاک کاری ندارد.

بعضی از انواع مارکهای تجاری حلب ( مانند ورق های روسی، قزاق، چینی) به دلیل ساختار پوشش های محافظشان چرب هستند. در نتیجه با توجه به تضاد آب و چربی در چاپ افست باعث می شود، مرکب به خوبی بر روی ورق چرب قرار نگیرد و یا اصلاً چاپ انجام نپذیرد.

برای جلوگیری از این مشکل قبل از اینکه عملیات چاپ را بر روی ورق حلب انجام دهند، باید عمل چربی زدایی ورق حلب انجام شود. برای این منظور ورق حلب را از کوره با درجه حرارت بین 110 الی 130 درجه سانتیگراد عبور می دهند تا چربی روی ورق تبخیر شده و سطح ورق خشک شود.

لازم به ذکر است که عملیات چربی زدایی بسته به ضخامت و نوع ورق انجام می شود بدین معنی که دربعضی ورقهای نازک احتمال سوختن ورق و سیاه شدن آن می باشد. بنابراین آن را با درجه پایین تر (درجه 110) در دومرحله از کوره عبور می دهند ولی در اکثر مواقع روی ورق حلب با یکبار رد شدن از کوره خشک شده و مواد چرب روی آن تبخیر می شود.

علاوه بر دلیل ذکر شده عمل چربی زدایی به یک دلیل دیگر نیز انجام می شود، ورقهای حلبی که در حین عملیات چاپ قبل از وارد شدن به کوره به دلایل گوناگون( از قبیل رجیستر نبودن، رنگ گرفتن زیاد، عدم مرکب گرفتن بدلیل رطوبت بالا) باطله می شوند، قابل برگشت و استفاده مجدد می باشند.

این باطله ها را با گازوئیل یا محلول شستشو می شویند تا مرکب آن پاک شود. این کار باعث چرب شدن ورق بر اثر مواد چربی محلول شستشو می شود و با عبور دادن این ورقها از کوره مجددا برای چاپ آماده می شود.

2-6-1- کوتینگ یا لاک زنی : بطور کلی لاک ها لایه جداکننده محصول داخل قوطی و چاپ خارج قوطی از سطح ورق هستند. لاک ها بسته به نوع خواصشان مورد استفاده قرار می گیرند و از هر نوعی که باشند با توجه به فرمولاسیون آنها باید در کوره، با دما و زمان مناسب پخته شوند.

عمل لاک زنی به طرق گوناگون انجام می پذیرد، در گذشته قبل از ورود فن آوری پیشرفته، لاک به وسیله غلطکهای دستی، استفاده از قلم مو و یا پاشیدن روی ورق صورت می گرفت.

اخیراً ورود ماشینهای پیشرفته ی مخصوص لاک زنی، به عنوان واحدی مستقل در خط چاپ قرار می گیرند و از یک سیلندر استوانه ای شکل دوار از جنس لاستیک و با سرعت بالا استفاده می شود.

قبل از پرداختن به کاربرد لاک ها لازم به ذکر است علاوه بر خواص لاک ها باید به ویژگیهای عمومی آنها نیز توجه شود. زیرا در بسته بندی ورقهای حلب و ساخت آنها که عموماً قوطی و گالن می باشند ورقها، تحت فشار و کشش بیش از حد هستند. در نتیجه باید در برابر فشار، کشش، خرد شدن و ریزش مقاوم باشند.

اکنون برای شناخت بیشتر و حساسیت بالای لاک ها به بررسی چند ویژگی عمومی انها می پردازیم.

7-1- ویژگی عمومی لاک ها 

مهمترین ویژگی های عمومی لاک ها به شرح زیر تعریف می شوند:

1-7-1- وضع ظاهری: لاک ها معمولاً صاف، شفاف و گاهی همراه با رنگ دانه می باشند.

2-7-1- ترکیبات: ترکیب لاک ها عموماً بر پایه رزین هایی از جمله اپوکسی ها[2]، فنولیک ها[3]، الئو رزین ها[4]، الکلید رزین ها، وینیل ها[5] و اپوکسی فنولیک ها تولید می شوند.

3-7-1- درصد مواد جامد: درصد مواد جامد لاک خام باید به میزانی باشد که بتواند براساس شرایط پخت هر لاک میزان پوشش لاک خشک مورد نیاز هر کار را بدست آورد.

4-7-1- سمی بودن: لاکهای مصرفی جهت سطوح داخل و خارج ورقهایی که برای مواد غذایی به کار میروند نباید دارای هیچگونه مواد سمی باشند.

5-7-1- یکنواختی لاک : لاک خام باید یکنواخت و عاری از هرگونه ذرات خام باشد.

6-7-1- نقطه اشتعال : نقطه اشتعال لاک خام نباید بیشتر از 27 درجه سلسیوس باشد.

7-7-1- حفظ ویژگیها : لاک خام در اثر انبار شدن در شرایط متعارف برای مدت حداقل 6 ماه باید مقاوم بوده و ویژگیهای خود را حفظ کند.

8-7-1- پایداری در برابر مواد اسیدی : لاکها باید یکنواختی و چسبندگی لازم را در برابر مواد اسیدی دارا باشند.

9-7-1-تداوم و یکنواختی پوشش لاک : سطوح لاک پوشانده شده بر روی ورقهای فلزی نباید، دارای نقاط یا قسمتهایی لاک نخورده باشد.

10-7-1- چسبندگی: لاک باید چسبندگی لازم را داشته و به سادگی از سطوح ورق جدا نشود.

11-7-1- وزن پوشش لاک : لاک بر حسب نوع رزین باید به میزان مناسبی بر روی ورق پوشانده شود.

12-7-1- مقاومت لاک در برابر ساخت ظروف فلزی : لاکها پس از نشانده شدن بر روی ورقهای فلزی باید پذیرای کلیه مراحل تولید ظروف فلزی باشند.

13-7-1- چسبندگی سطح لاک پخته شده: لاک پس از پخت در اثر انباشته شدن ورقها روی هم نباید به یکدیگر بچسبند.

14-7-1- مقاومت در برابر خراش : لاکها نباید در برابر عملیات فیزیکی ساخت ظروف فلزی در شرایط معمولی خراش پذیر باشند.

15-7-1- مقاومت در برابر ضربه : لاکها در برابر ضربه های عادی وارده به ظروف، نباید ضایعه ظاهری از خود نشان دهند.

بعد از ویژگی عمومی لاکها، به بررسی کاربرد لاکها می پردازیم تا اهمیت و نقش اساسی را که در حفظ و نگهداری، محتویات قوطی های فلزی ایفا می کنند، بیشتر روشن شود.

بیشتر بخوانید:

[3]. Phenolic

[4]. Oleo Resinous

[5]. Vinyl