گردش مالی مواد بازیافتی در صنعت بسته‌بندی ژاپن: الگویی موفق برای اقتصاد چرخه‌ای
مقدمه
بابک شبرخانی
در عصر حاضر، مدیریت پسماند و استفاده بهینه از منابع بازیافتی به یکی از محورهای اصلی توسعه پایدار در جهان بدل شده است. در این میان، کشور ژاپن به‌عنوان یکی از پیشروترین اقتصادهای صنعتی، توانسته با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، سیاست‌گذاری هوشمندانه و فرهنگ‌سازی گسترده، جایگاه ویژه‌ای در عرصه بازیافت و استفاده مجدد از مواد اولیه پیدا کند.
صنعت بسته‌بندی، که یکی از پرمصرف‌ترین حوزه‌ها در کاربرد مواد پلاستیکی، کاغذی و فلزی است، نقش مهمی در شکل‌گیری زباله‌های شهری و صنعتی دارد. از این‌رو، برنامه‌ریزی دقیق برای بازیافت این مواد و بازگرداندن آن‌ها به چرخه تولید، به‌خصوص در کشوری با محدودیت منابع طبیعی چون ژاپن، نه‌تنها یک ضرورت زیست‌محیطی بلکه یک اولویت اقتصادی محسوب می‌شود.
در این مقاله، با تمرکز بر گردش مالی مواد بازیافتی در صنعت بسته‌بندی ژاپن، به تحلیل دقیق آمار، چشم‌اندازهای اقتصادی، وضعیت فعلی، سیاست‌های دولتی، فناوری‌های نوین و چالش‌های پیش‌رو می‌پردازیم؛ تا الگویی قابل تعمیم برای سایر کشورها فراهم گردد.
۱. چشم‌انداز بازار مصرف مواد بازیافتی
- بازار پلی‌پروپیلن بازیافتی مخصوص بسته‌بندی در ژاپن در سال ۲۰۲۴ ارزشی معادل ۲۷۹.۸ میلیون دلار داشته و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۵۰۵.۳ میلیون دلار برسد که نشانگر نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) معادل ۱۰.۶٪ است.
- بازار کلی پلی‌پروپیلن بازیافتی، اعم از کاربردهای بسته‌بندی و صنعتی، در سال ۲۰۲۳ ۶۶۳.۴ میلیون دلار گردش مالی داشته و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۹۷۲.۳ میلیون دلار برسد (با CAGR حدود ۵.۶٪).
۲. اندازه کلی بازار بسته‌بندی سبز
- در سال ۲۰۲۳، بازار بسته‌بندی سبز در ژاپن که شامل بسته‌بندی‌های با محتوای بازیافتی، زیست‌تخریب‌پذیر و قابل استفاده مجدد است، حدود ۲.۲۰۴ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به ۳.۰۳۲ میلیارد دلار برسد (CAGR )= ۴.۷٪.
- ارزش کلی بازار بسته‌بندی سبز ژاپن در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۲.۵ میلیارد دلار رسیده است و نرخ رشد پیش‌بینی‌شده ۵.۳۲٪ سالانه، این بازار را تا سال ۲۰۳۵ به ۲۲.۱ میلیارد دلار خواهد رساند.
۳. سهم کل بازیافت پلاستیک در صنعت
- بازار بازیافت پلاستیک در ژاپن در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳.۵۸۴ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۳ به ۵.۲۹۰ میلیارد دلار برسد (CAGR) ≈ ۴.۴۲٪.
- بازیافت زباله‌های پلاستیکی در همان سال حدود ۲.۳۴ میلیارد دلار ارزش داشته و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۵ با رشد سالانه ۷.۳٪ به ۵.۰۸ میلیارد دلار افزایش یابد.
۴. وضعیت بازیافت بسته‌بندی بر حسب متریال
- بسته‌بندی‌های کاغذی و مقوایی در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۶.۲ میلیارد دلار گردش مالی داشته و رشد سالانه حدود ۴.۷٪ برای آن پیش‌بینی می‌شود؛ بیشترین سهم این بازار از کاغذ بازیافتی تأمین می‌شود.
- بازار بسته‌بندی انعطاف‌پذیر (نظیر فیلم‌ها و فویل‌ها) نیز در سال ۲۰۲۴ به ۶.۵۶ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۳ به ۹.۱۵ میلیارد دلار افزایش یابد (CAGR) ≈ ۳.۷۷٪.
۵. سیاست‌های دولتی و برنامه‌ریزی قانونی
ژاپن از دیرباز با تصویب و اجرای قوانین سخت‌گیرانه در حوزه مدیریت پسماند، توانسته سیستم بازیافت ساختاریافته‌ای را پیاده‌سازی کند:
- قانون بازیافت ظروف و بسته‌بندی (۱۹۹۷) الزام‌آورترین قانون ملی برای تفکیک PET، کاغذ، شیشه و پلاستیک است.
- در چارچوب استراتژی گردش منابع پلاستیکی (۲۰۱۹)، اهداف زیر تا سال‌های آتی دنبال می‌شود:
- کاهش ۲۵٪ استفاده از پلاستیک‌های یک‌بارمصرف تا ۲۰۳۰
- قابلیت بازیافت یا استفاده مجدد تمام بسته‌بندی‌ها تا ۲۰۲۵
- دستیابی به نرخ بازیافت ۶۰٪ برای کل ظروف و بسته‌بندی‌ها تا ۲۰۳۰
- استفاده کامل از بازیافت یا بازیافت حرارتی برای زباله‌های پلاستیکی تا سال ۲۰۳۵
۶. نمونه‌های عملی و نوآوری‌های صنعتی
- شرکت‌هایی مانند Daiei Kankyo و JPLAN در سال ۲۰۲۰ خطوط بازیافت بطری به بطری (Bottle-to-Bottle) را راه‌اندازی کردند که PET مصرف‌شده را به بطری‌های جدید قابل استفاده در صنایع غذایی تبدیل می‌کنند.
- برندهای مطرح مانند Neste و Suntory از سال ۲۰۲۴ پروژه‌های مشترکی برای تولید بطری‌های زیستی به‌عنوان جایگزین پلاستیک نفتی آغاز کرده‌اند.
۷. چالش‌ها و انتقادات
با وجود پیشرفت‌های زیاد، برخی چالش‌ها همچنان پابرجاست:
- گرچه نرخ بازیافت ظاهری در ژاپن بالاست (۸۴٪ تا ۸۷٪)، اما فقط ۲۰ تا ۲۵٪ از این مواد به‌صورت ماده‌ای بازیافت می‌شوند و بخش عمده‌ای از طریق بازیافت حرارتی سوزانده شده و از نظر محیط‌زیستی محل بحث است.
- استفاده بیش از حد از سوزاندن زباله به‌عنوان بازیافت حرارتی، اگرچه تولید انرژی می‌کند، اما به معنای واقعی گردش مواد نیست و ردپای کربنی بالایی دارد.
جدول جمع‌بندی مالی
|
جنبه
|
گردش مالی
|
نرخ رشد (CAGR)
|
|
)پلی‌پروپیلن بازیافتی بسته‌بندی (۲۰۲۴
|
۲۷۹.۸ میلیون دلار
|
۱۰.۶٪ تا ۲۰۳۰
|
|
بازار بسته‌بندی سبز (۲۰۲۳
|
۲.۲۰۴ میلیارد دلار )
|
۴.۷٪ تا ۲۰۳۰
|
|
)کل بازیافت پلاستیک (۲۰۲۴
|
۳.۵۸۴ میلیارد دلار
|
۴.۴۲٪ تا ۲۰۳۳
|
|
بازار بازیافت زباله پلاستیکی)
|
۲.۳۴ میلیارد دلار)
|
۷.۳٪ تا ۲۰۳۵
|
نتیجه‌گیری نهایی
صنعت بسته‌بندی ژاپن به‌روشنی در حال حرکت به‌سوی آینده‌ای پایدار، مبتنی بر اقتصاد چرخه‌ای و استقلال از پلاستیک نفتی است. نوآوری در متریال، اجرای قوانین پیش‌رو و مشارکت گسترده صنایع در طرح‌های بازیافت، توانسته‌اند گردش مالی پایداری در بازار مواد بازیافتی ایجاد کنند.
با وجود چالش‌هایی مانند سهم کم بازیافت ماده‌ای و اتکا به بازیافت حرارتی، چشم‌انداز کلی صنعت بسته‌بندی ژاپن، نویدبخش فرصت‌های عظیم اقتصادی، زیست‌محیطی و فناورانه در دهه پیش روست.
نظر خود را بگذارید