محمود آموزگار، نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران

صنعت نشر در سال‌های اخیر مشکلات زیادی را به خود دیده و مهم‌ترین آن افزایش نرخ تمام‌شده محصولات این حوزه است. تا پیش از این، کاغذ با قیمت‌های مناسب‌تری در بازار عرضه می‌شد، اما در حال‌ حاضر بنا بر مسائل مختلفی همچون تحریم و افزایش نرخ ارز، رشد بهای تمام‌شده تولیدات داخلی و همچنین کاغذهای وارداتی رخ داد. در توضیح تاثیر تحریم بر صنایع داخلی تولید کاغذ باید گفت مواد اولیه این صنایع و کارخانجات، وارداتی است، به‌دلیل افزایش تحریم‌ها در سال‌های اخیر، واردات مواد اولیه با دشواری زیادی همراه شد. تنها خمیر کاغذ برای صنایع تولید کاغذ وارداتی نبوده و بخش زیادی از اقلام مربوط به صنعت نشر نیز وارداتی است. با تشدید تحریم‌ها، محدودیت‌های جدی برای واردات لوازم صنعت چاپ و نشر شکل گرفت. این موضوع سبب شد تا واردکنندگان مجبور شوند کالاها را با پرداخت قیمت‌های بالاتری وارد کنند، در نتیجه این هزینه‌ها بر نرخ نهایی و تمام‌شده محصولات صنعت چاپ و نشر تاثیر گذاشته و باعث شد تا افزایش قیمت‌ها در ابعاد گسترده انجام گیرد. از سویی دیگر، بخش زیادی از کاغذ موردنیاز کشور از طریق واردات پاسخ داده می‌شود، چرا که تولیدات داخلی از نظر کمیت، مناسب تامین نیاز کاغذ نیست و حداقل دوسوم کاغذهای مصرفی وارداتی است. در چنین شرایطی، نرخ ارز و نوسان آن و همچنین تشدید تحریم‌ها بر روال واردات کاغذ تاثیرگذار و در نهایت نرخ کاغذ در بازار افزایش یافته است.

صنعت نشر در ایران برای ادامه حیات خود به واردات نیاز دارد. تنها کاغذ بر نرخ نهایی کتاب تاثیر ندارد و مولفه‌های دیگری نیز تاثیرگذار هستند. زینک، جوهر و به‌طورکلی مجموعه‌ای از نیازمندی‌های صنعت چاپ وارداتی و بدیهی است تحریم بر نرخ و شرایط واردات این ملزومات تاثیرگذار خواهد بود. تحریم‌ها نرخ تمام‌شده واردات موارد مذکور را افزایش داده و با تامین آنها با سختی بیشتری همراه شده است، در ادامه نیز این هزینه‌ها بر ارزش نهایی کتاب اثر مستقیم دارد.

علاوه بر تمام مسائل اقتصادی یادشده، در سال‌های اخیر به‌دلیل شیوع ویروس کرونا و تعطیلی‌های پی‌درپی آن، مشاغل مربوط به نشر، دچار چالش‌های جدی شدند. قرنطینه‌های طولانی سبب شد تا نقایص مهمی در فروش کتاب و عملکرد کتابفروشی‌ها شکل گیرد. همزمانی این اتفاق با افزایش نرخ محصولات صنعت نشر، سبب شد تا تورمی شدید در این حوزه به‌وجود آمده و فروش محصولات کاهش بسیار زیادی داشته باشد. در سال‌های اخیر  شیوع ویروس کرونا و افزایش هزینه تمام‌شده تولید در صنعت چاپ و نشر، درآمدهای فعالان این حوزه را به‌طورمستقیم تحت‌تاثیر قرار داد، بنابراین شرایط فعلی بازار محصولات صنعت نشر به‌ویژه کتاب، نامناسب است و با افزایش چند برابری قیمت‌ها، این تولیدات از سبدهای خرید افراد به‌تدریج کمرنگ و حذف شده. به‌بیانی ساده‌تر، یکی از مسائلی که فروش کتاب را کاهش می‌دهد، افزایش نرخ آن است. در رابطه با این مسئله، در سال‌های گذشته به ناشران، کاغذ یارانه‌ای اعطا می‌شد. با تغییر برخی سازکارها، هرچند هنوز به عده‌ای از ناشران کاغذ یارانه‌ای تعلق می‌گیرد، اما بخش زیادی از ناشران از این حمایت دولتی برخوردار نیستند. همین موضوع سبب شده تا بیشتر تولیدات حوزه نشر با کاغذ بازار آزاد انجام شده و نرخ نهایی کتاب متاثر از نرخ کاغذ، بالا رود، در نهایت، خریداران افزایش نرخ کتاب را در حوزه‌های مختلف (کتاب آموزشی، سرگرمی، رمان و ...) به‌ناچار پذیرفتند.

 باید توجه داشت صنعت نشر یک اقتصاد دارد و جدا از باقی بخش‌های اقتصادی کشور نیست. تحریم‌ها فعالیت‌های اقتصادی تمامی بخش‌های اقتصادی را مختل کرده و صنعت نشر نیز از این آسیب بی‌بهره نمانده است.